ความเชื่อเรื่อง “ผู้ช่วยโลก” ในฐานะแนวคิดสากล
- บทนำ
แนวคิดเรื่อง “ผู้ช่วยโลก” หรือ Savior เป็นหนึ่งในแนวคิดพื้นฐานของมนุษย์ที่ปรากฏในศาสนา ความเชื่อ และวัฒนธรรมต่าง ๆ ทั่วโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการอธิบายถึงอนาคตของมนุษยชาติภายใต้สภาวะที่สันติภาพ ความยุติธรรม และคุณธรรมจะครอบงำโลก แนวคิดนี้ไม่ได้เป็นสิ่งจำกัดอยู่เฉพาะในศาสนาหรือวัฒนธรรมของโลกตะวันออกเท่านั้น หากแต่เป็นความเชื่อที่มีความแพร่หลายอย่างกว้างขวางในระดับสากล และสะท้อนถึงความต้องการภายในจิตใจของมนุษย์ทุกยุคทุกสมัย
- ลักษณะทั่วไปของแนวคิด “ผู้ช่วยโลก” ในวัฒนธรรมต่าง ๆ
ในหลายศาสนาและกลุ่มวัฒนธรรม แนวคิดเรื่องการปรากฏของผู้ช่วยโลก (ที่อาจใช้คำว่า ผู้ไถ่ ผู้ช่วยให้รอด หรือผู้มาโปรด) มักถูกกล่าวถึงในฐานะบุคคลผู้มีบทบาทสำคัญในการเปลี่ยนแปลงโลกให้เข้าสู่ภาวะแห่งความดีงาม ความยุติธรรม และความสันติสุข แนวคิดนี้ปรากฏในรูปแบบต่าง ๆ ทั้งในด้านความเชื่อโดยตรง จินตนาการในตำนาน หรือความเข้าใจเชิงสัญลักษณ์ ตัวอย่างเช่น
- กลุ่มคริสเตียนในโลกตะวันตกเชื่อใน การกลับมาของพระเยซูคริสต์ เพื่อสถาปนา “อาณาจักรของพระเจ้า” (The Kingdom of God) บนแผ่นดิน
- ชาวเปอร์เซียโบราณเชื่อว่า เกร์ซาสป (Garshasp) วีรบุรุษผู้หลับใหลอยู่ในเมืองคาบูลจะตื่นขึ้นมาและนำโลกเข้าสู่ยุคแห่งความดี
- ชาวอินเดียในกลุ่มพราหมณ์เชื่อว่า พระวิษณุ จะปรากฏบนม้าขาว พร้อมดาบแห่งความยุติธรรมในยุคสุดท้าย
- ชาวอียิปต์บางกลุ่มเชื่อว่าจะมี กษัตริย์ผู้ศักดิ์สิทธิ์ หรือ ผู้ส่งสารจากพระเจ้า ปรากฏขึ้นในยุคสุดท้ายเพื่อฟื้นฟูความยุติธรรม
จากตัวอย่างข้างต้น จะเห็นได้ว่าความเชื่อในผู้ช่วยโลกเป็นสิ่งที่สะท้อนถึงความหวังของมนุษยชาติในทุกภูมิภาค ไม่ว่าจะอยู่ในรูปของศาสนา ตำนาน หรือประเพณีพื้นเมือง
- ความแตกต่างของแนวคิดมะฮ์ดาวียะฮ์ในอิสลามชีอะฮ์
ในขณะที่แนวคิดเกี่ยวกับผู้ช่วยโลกในศาสนาและวัฒนธรรมอื่น ๆ อาจปรากฏในลักษณะที่คลุมเครือ ไม่เป็นระบบ หรือแสดงออกเชิงสัญลักษณ์ แนวคิดเรื่อง มะฮ์ดาวียะฮ์ (مهدویت) ในอิสลามนิกายชีอะฮ์ กลับมีโครงสร้างความคิดที่ชัดเจนและลึกซึ้งมากกว่า โดยเป็นแนวคิดที่อยู่บนพื้นฐานของระบบเทววิทยา ประวัติศาสตร์ และหลักศรัทธา
สำหรับชาวชีอะฮ์ การรอคอย “อิมามมะฮ์ดี (อัจญ.)” ไม่ใช่เพียงความหวังในอนาคตเท่านั้น แต่เป็นส่วนหนึ่งของการดำรงชีวิต พวกเขาดำรงตนและหายใจอยู่กับความหวังและการเตรียมตัวสำหรับการปรากฏตัวของอิมามผู้ได้รับการแต่งตั้งจากพระเจ้า ในขณะที่แนวคิดในกลุ่มวัฒนธรรมอื่น ๆ มักจะจำกัดอยู่เพียงในตำนานหรือวรรณกรรม แนวคิดมะฮ์ดาวียะฮ์ในชีอะฮ์กลับกลายเป็น แกนกลางของอัตลักษณ์ทางศาสนา ที่ได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง
ตัวอย่างความเชื่อเรื่อง “ผู้ช่วยโลก” ในวัฒนธรรมตะวันตกและอารยธรรมโบราณ
- ตัวอย่างจากยุโรปและโลกตะวันตก
แม้โลกตะวันตกจะได้รับอิทธิพลอย่างมากจากลัทธิเหตุผลนิยมและวิทยาศาสตร์ แต่แนวคิดเรื่อง “ผู้ช่วยโลก” หรือ Savior ยังคงฝังรากอยู่ในจิตสำนึกของสังคมตะวันตกผ่านทั้งศาสนา ความเชื่อพื้นบ้าน และบุคคลทางประวัติศาสตร์ที่ถูกยกย่องว่าเป็น “ผู้ปลดปล่อย” ของมนุษย์
ในหมู่คริสต์ศาสนิกชน แนวคิดนี้ปรากฏอย่างเด่นชัดผ่านความเชื่อใน การกลับมาของพระเยซูคริสต์ ซึ่งจะทรงฟื้นฟูโลกและสถาปนาอาณาจักรของพระเจ้าให้เป็นจริง อีกทั้งมีความเชื่อว่าโลกจะต้องผ่านช่วงเวลาแห่งความทุกข์ (Tribulation) ก่อนการมาของ “ผู้ช่วยโลก” ผู้นี้
นอกจากนี้ ยังมีบุคคลในยุโรปที่อ้างตนว่าเป็นผู้ช่วยโลก หรือได้รับการคาดหวังว่าจะเป็นผู้ปลดปล่อย ได้แก่:
- เจมส์ เนย์เลอร์
- ยอห์น เซาธ์คอตต์
- ริชาร์ด บราเธอร์ส
- จอห์น นิโคลส์
- เฮนรี เจมส์ ปรินซ์
(อ้างอิง: รัฐบาลโลกของมะฮ์ดี, หน้า 59)
บุคคลเหล่านี้มักปรากฏในบริบทของการเคลื่อนไหวทางสังคมหรือศาสนาในยุควิกฤต และแสดงถึงความคาดหวังของประชาชนต่อ “ผู้กอบกู้” ในสภาพแวดล้อมของตน
นักวิทยาศาสตร์และนักปรัชญาบางราย เช่น อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ ก็เคยกล่าวถึงอนาคตของโลกที่มนุษยชาติจะอยู่ร่วมกันด้วยความสามัคคี ซึ่งอาจตีความได้ว่าเป็นการสื่อถึงการรอคอยผู้นำแห่งสันติภาพระดับโลก:
“วันที่สันติสุขและความสามัคคีจะปกคลุมโลก และผู้คนจะเป็นมิตรและเหมือนพี่น้องกัน ไม่ไกลเกินเอื้อม”
(รัฐบาลโลกของมะฮ์ดี, หน้า 7)
- ความเชื่อในชนเผ่าต่าง ๆ ของยุโรป
แนวคิดเรื่องผู้ช่วยโลกยังปรากฏในตำนานและความเชื่อพื้นเมืองของหลายชนเผ่าในยุโรป ดังนี้:
- ชนเผ่าสลาฟ: เชื่อว่าผู้ช่วยโลกจะปรากฏจากตะวันออก รวมชนสลาฟให้เป็นหนึ่งและครอบครองโลก
- ชนเผ่าเจอร์แมนิก: เชื่อว่าผู้ชนะจากเผ่าตนจะปรากฏขึ้นและครองโลก
- ชาวเซอร์เบีย: รอคอยการกลับมาของ มาร์โค เคอร์ลีโอวิช
- ชาวอังกฤษ: เชื่อว่า อาร์เธอร์ จากเกาะอวาลอนจะกลับมาเพื่อให้ชาวแซกซอนชนะและสร้างสันติสุข
- ชาวเอสเซเนส: รอคอยผู้นำแห่งยุคสุดท้ายที่จะเปิดประตูสู่อาณาจักรสวรรค์
- ชนเผ่าสแกนดิเนเวีย: เชื่อว่าเมื่อเกิดสงครามโลกครั้งใหญ่ โอดิน จะปรากฏพร้อมพลังศักดิ์สิทธิ์เพื่อเอาชนะความชั่ว
- ชนเผ่ายุโรปกลาง: รอคอยการปรากฏของบุคคลชื่อ บุคห์ส
- ชาวกรีก: มีตำนานเรื่อง คาลวิเบิร์ก ผู้ช่วยโลกที่จะพาโลกพ้นภัยพิบัติ
ตัวอย่างข้างต้นแสดงให้เห็นว่าแนวคิดเรื่อง “ผู้ช่วยโลก” ไม่ใช่เพียงความหวังศาสนา แต่แทรกซึมอยู่ในจินตนาการทางสังคมของยุโรปอย่างลึกซึ้ง
- ความเชื่อในผู้ช่วยโลกจากอารยธรรมอื่น
แนวคิดเดียวกันยังพบในวัฒนธรรมโบราณของเอเชีย แอฟริกา และอเมริกา ตัวอย่างเช่น:
- ชาวอเมริกันพื้นเมือง (อินเดียนแดง): เชื่อว่า “ผู้ช่วยโลก” ของชนพื้นเมืองจะปรากฏและสร้างสรวงสวรรค์บนแผ่นดิน
- ชาวอิหร่านโบราณ: เชื่อว่า เกร์ซาสป วีรบุรุษจะตื่นจากนิทราเพื่อฟื้นฟูโลก
- ชาวอียิปต์โบราณ: เชื่อในกษัตริย์ศักดิ์สิทธิ์และผู้ส่งสารของพระเจ้าที่จะปรากฏในยุคสุดท้าย
- ชาวอินเดีย: หลายเผ่ารอคอย พระวิษณุ ที่จะมาในร่างอวตารพร้อมม้าขาวและดาบแห่งไฟ
- ชนพื้นเมืองเม็กซิโก: ยังคงรักษาความเชื่อเรื่อง Messiah หรือผู้มาโปรดไว้ในวัฒนธรรมพื้นเมือง
บทวิเคราะห์และสรุป
- ความสากลของแนวคิด “ผู้ช่วยโลก”
จากการวิเคราะห์เนื้อหาในสองส่วนก่อนหน้า จะเห็นได้ชัดเจนว่า แนวคิดเรื่อง “ผู้ช่วยโลก” (Savior, Messiah, ผู้ไถ่บาป) มิได้เป็นเพียงความเชื่อเฉพาะถิ่นของกลุ่มศาสนาหนึ่งศาสนาใดเท่านั้น หากแต่เป็นแนวคิดที่ มีรากลึกในจิตวิญญาณมนุษย์ โดยสะท้อนผ่านวรรณกรรม ตำนาน ความเชื่อทางศาสนา และความหวังของสังคมในหลากหลายภูมิภาคทั่วโลก ตั้งแต่อารยธรรมโบราณในจีน อียิปต์ อินเดีย และเปอร์เซีย ไปจนถึงศาสนาหลักในโลกตะวันตกอย่างศาสนาคริสต์และศาสนายูดาย
แม้รายละเอียดทางเทววิทยาและชื่อเรียกจะต่างกัน แต่สาระร่วมกันคือ ความหวังในบุคคลผู้มีพลังเหนือธรรมชาติหรือมีความสามารถทางศีลธรรมอย่างลึกซึ้ง ที่จะเข้ามาฟื้นฟูโลก กำจัดความอยุติธรรม และนำมนุษยชาติไปสู่ยุคแห่งความสงบสุข
- ลักษณะเด่นของแนวคิดมะฮ์ดาวียะฮ์ในอิสลามชีอะฮ์
ในบรรดาแนวคิดเหล่านี้ แนวคิดเรื่อง มะฮ์ดาวียะฮ์ (مهدویت) ในอิสลามนิกายชีอะฮ์ มีลักษณะเฉพาะที่เด่นชัดและพัฒนาอย่างเป็นระบบ ทั้งในเชิงเทววิทยา สังคมวิทยา และประวัติศาสตร์ โดยไม่เพียงเป็นแนวคิดที่อยู่ในตำราทางศาสนาเท่านั้น แต่ยังฝังลึกในรูปแบบการดำเนินชีวิต ความศรัทธา และวัฒนธรรมของผู้ศรัทธาชีอะฮ์ในทุกยุคทุกสมัย
ความโดดเด่นของแนวคิดมะฮ์ดาวียะฮ์ในชีอะฮ์ ได้แก่:
- การมี บุคคลตัวตนที่ชัดเจน คือ อิมามมะฮ์ดี (อัจญ.) ผู้เป็นอิมามลำดับที่ 12
- การเชื่อว่าอิมามยัง มีชีวิตอยู่และถูกปกป้องโดยพระเจ้า
- การพัฒนาความเชื่อเรื่อง การรอคอย (الانتظار) ให้เป็นแนวทางปฏิบัติทางสังคม ที่เน้นความตื่นตัว การปฏิรูป และการเตรียมพร้อม
แนวคิดมะฮ์ดาวียะฮ์จึงไม่ใช่เพียง “การรอ” อย่างเงียบเฉย แต่เป็น “การเคลื่อนไหวเชิงศรัทธา” ที่มีพลังในการเปลี่ยนแปลงตนเองและสังคมอย่างลึกซึ้ง
- สาเหตุของความแพร่หลายของแนวคิดนี้
ความแพร่หลายของแนวคิด “ผู้ช่วยโลก” ในทุกวัฒนธรรมสามารถอธิบายได้จากหลายมิติ:
- เชิงปรัชญาและจิตวิญญาณ: มนุษย์มีสำนึกภายในที่แสวงหา “ความสมบูรณ์” และ “ความยุติธรรม” อันสูงสุด และตระหนักว่าตนเองไม่สามารถบรรลุได้ด้วยตนเองเพียงลำพัง จึงเกิดความหวังใน “ผู้ที่เหนือกว่า”
- เชิงประวัติศาสตร์: ในช่วงเวลาที่มนุษยชาติตกอยู่ภายใต้ความอยุติธรรม ความปั่นป่วน หรือความสูญเสีย ผู้คนจึงมักปรารถนาต่อการมาเยือนของผู้ช่วยโลก
- เชิงสังคมและจิตวิทยา: แนวคิดนี้ตอบสนองต่อความรู้สึกไร้อำนาจของปัจเจกชนท่ามกลางสังคมที่ซับซ้อน และมอบความหวังในอนาคตที่ดีกว่า
- บทสรุป
จากการศึกษาทั้งในเชิงเปรียบเทียบและวิเคราะห์ จะเห็นว่าแนวคิดเรื่อง “ผู้ช่วยโลก” หรือ “ผู้ไถ่” เป็น แนวคิดสากล ที่แฝงอยู่ในแก่นของความเป็นมนุษย์ทุกวัฒนธรรม และมีพัฒนาการในรูปแบบต่าง ๆ ตามบริบททางสังคมและศาสนา
อย่างไรก็ตาม แนวคิด มะฮ์ดาวียะฮ์ ในแนวทางของชีอะฮ์อิมามียะฮ์ คือรูปแบบที่เด่นชัด มีระบบ และดำรงอยู่ในฐานะ แนวคิดที่มีพลังทั้งทางเทววิทยาและสังคม มากที่สุดในโลกมุสลิม ซึ่งไม่เพียงเสนอภาพของอนาคตเท่านั้น แต่ยังสร้าง กรอบแห่งพฤติกรรมและทิศทางชีวิต ในปัจจุบันอย่างมีนัยยะสำคัญ
แนวคิดนี้จึงมิใช่เพียงความหวัง แต่เป็น ระบบแห่งการเปลี่ยนแปลงมนุษย์และสังคม บนพื้นฐานของการเตรียมพร้อม ความรับผิดชอบ และความศรัทธาในพระเจ้า
เชิงอรรถ:
- เราะฮีม คาร์การ์, รัฐบาลโลกของมะฮ์ดี, หน้า
- เราะฮีม คาร์การ์, รัฐบาลโลกของมะฮ์ดี, หน้า
- คาร์การ์, เราะฮีม.มะฮ์ดีวิยัต ก่อนการปรากฏตัว, สำนักพิมพ์มะอาริฟ, กุม, อิหร่าน, พิมพ์ครั้งที่ 3, 1388.
